Zaburzenia równowagi i motoryki ciała
Zaburzenia w rozwoju motorycznym mogą być związane z układem nerwowym i tego najbardziej obawiają się rodzice niemowląt, kiedy słyszą diagnozę „specyficzne zaburzenia motoryki”. Tymczasem często zdarza się, że zaburzenia rozwoju ruchowego ustępują samoistnie. Jeśli jednak chcemy mieć całkowitą pewność, że mózg prawidłowo komunikuje się z resztą ciała i zakłócenia powstałe na drodze nerwowej nie wymagają pomocy ze strony rehabilitanta, konieczna jest konsultacja neurologiczna. Zaburzenia motorki ciała w wieku niemowlęcym łatwo poddają się rehabilitacji, wystarczy więc odpowiednio wcześnie podjąć interwencję. Jakie objawy powinny zwrócić uwagę rodziców?
- Wyczuwalne nadmierne napięcie mięśniowe albo zbyt duża wiotkość
- Zaciskanie piąstek albo niemożność pełnego otwarcia dłoni
- Wyprost (usztywnienie) nóg z jednoczesnym zgięciem podeszwowym stóp
- Odginanie głowy do tyłu
- Odruch Moro (rozrzucanie rąk na boki w odpowiedzi na silny bodziec dźwiękowy/świetlny/bólowy), który nie wygasa po ukończeniu przez dziecko czwartego miesiąca życia.
Wada wzroku/choroba oczu a zaburzenia motoryczne
Zaburzenia równowagi i motoryki ciała mogą wiązać się także z rozwijającą się wadą wzroku i/albo chorobą oczu. Już około szóstego tygodnia życia rodzice są w stanie zauważyć, czy maluch śledzi pełgające nad jego łóżeczkiem cienie i punkty świetlne (np. emanujące z zawieszonej karuzelki), czy jego oczy wykazują kiepską koordynację. Zanim dziecko skończy pół roku warto mieć pewność, że nie ucieka mu oko i nie ma zagrożenia zezem. Jeśli takiej pewności nie mamy, jeśli maluch ma kłopoty z równoległym ustawieniem oczu podczas patrzenia na wprost, potrzebna będzie diagnostyka okulistyczna. Nieleczony zez skutkuje bowiem nie tylko zaburzeniami widzenia przestrzennego i osłabieniem zezującego oka (tzw. leniwe oko), ale także zaburzeniami równowagi i opóźnieniem rozwoju motorycznego. Problemy z panowaniem nad ciałem wiążą się wtedy bezpośrednio z zaburzeniami widzenia. Jeśli zezowi towarzyszy wada wzroku (krótkowzroczność, dalekowzroczność, różnowzroczność) dziecko powinno być pod stałą kontrolą okulistyczną oraz powinno zostać objęte indywidualnym programem ćwiczeń usprawniających widzenie.
U dzieci w wieku przedszkolnym i starszych, zaburzenia motoryki oraz równowagi mogą też wiązać się z zaburzeniami integracji sensorycznej. Warto mieć świadomość, że zaburzenia motoryki małej i dużej często występują u dzieci mających szersze spektrum problemów z percepcją wzrokową, słuchową ora z lateralizacją. Niezręczność ruchowa w połączeniu z kłopotami ze wzrokiem bywa powodem wycofywania się dzieci z aktywności fizycznej w ogóle. Tymczasem zaburzenia motoryki ciała i równowagi wymagają systematycznego przełamywania lęków i niechęci do pracy z ciałem.
Po udarze lub urazie mózgu
Zaburzenia równowagi i motoryki ciała są także charakterystyczne dla osób po urazach mózgu, w tym po udarach. Praca terapeutyczna zmierzając do przywrócenia względnej sprawności rąk i nóg oraz uruchomienia czynności samoobsługowych jest długa i żmudna. Często towarzyszy jej terapia narządu wzroku: próba poradzenia sobie z zezem porażennym, oczopląsem czy podwójnym widzeniem. Ćwiczenia wspomagające orientację przestrzenną oraz przywracające koordynację wzrokowo-ruchową znacznie polepszają komfort życia osób, które doznały udaru lub mechanicznego urazu mózgu.