Słaba koordynacja oko-ręka
Koordynacja oko-ręka czyli koordynacja wzrokowo-ruchowa to umiejętność zsynchronizowania ruchów rąk z tym, co widzi nasze oko. Nie jest to umiejętność kształtowana w rozwoju osobniczym dziecka jako izolowana, ale jako jeden z elementów całościowego rozwoju psychomotorycznego. Już u niemowląt zauważyć można pierwsze kłopoty z koordynacją oko-ręka, które objawiają się z problemami w podjęciu raczkowania, a potem utrzymania równowagi podczas nauki siadania i wstawania.
Koordynacja wzrokowo-ruchowa związana jest z istnieniem zjawiska lateralizacji czyli większej sprawności funkcjonalnej jednej strony ciała od drugiej. Lateralizacja objawia się w nie tylko w pracy oczu i rąk, ale także nóg czy uszu. Wyróżniamy następujące rodzaje lateralizacji:
- jednostronna (prawostronna lub lewostronna) – praworęczność + prawooczność + prawonożność (i odpowiednio zestaw lewo- )
- skrzyżowana – to kombinacje typu: praworęczności towarzyszy leworęczność i prawonożność albo leworęczności i leownożności towarzyszy prawooczność
- osłabiona – nazywana potocznie oburęcznością: to brak przewagi czynnościowej jednej strony ciała.
W przypadku lateralizacji skrzyżowanej oraz osłabionej pojawiają się problemy z koordynacją oko-ręka. Lateralizacja skrzyżowana objawia się kłopotami podczas nauki pisania ( zniekształcone litery, zbyt duże odstępy miedzy nimi) oraz czytania (opuszczanie linijek tekstu, opuszczanie wyrazów, pomijanie pojedynczych liter). Lateralizacja osłabiona, choć potocznie nazywana oburęcznością, nie oznacza równie dobrej sprawności obu rąk/nóg/oczu – to brak przewagi jednej ze stron czyli kiepska sprawność obu. W obydwu wypadkach potrzebna jest terapia pedagogiczna z precyzyjnie nakreślonym planem działania.
Koordynacja oko-ręka a problemy okulistyczne
Ale problemy z koordynacją wzrokowo-ruchową mogą być także powodowane prze rozwijająca się wadę wzroku lub zaburzenia widzenia. Zez, uciekające oko, leniwe oko – wszystkie te zaburzenia mogą powodować kłopoty z koordynacją oraz problemy z utrzymaniem równowagi. Brak wczesnej interwencji okulistycznej może skutkować trwałym ubytkiem wzroku oraz utrwalonymi zaburzeniami widzenia przestrzennego.
Dla dziecka jest to równoznaczne ze słabą koordynacją wzrokowo-ruchową. Także dalekowzroczność, krótkowzroczność i astygmatyzm niekorygowane odpowiednimi szkłami okularowymi czy soczewkami kontaktowymi bardzo utrudniają koordynację oko-ręka. Dziecko z zaburzeniami koordynacji ma kłopoty nie tylko z nauką czytania i pisania, ale także z samoobsługą i wykonywaniem najprostszych codziennych czynności a także z wszelkimi pracami plastycznymi jak rysowanie, kolorowanie, wycinanie, klejenie. Kłopoty z koordynacją oko-ręka są dla dziecka bardzo zniechęcające i mogą zaważyć i na karierze szkolnej, i na życiu towarzyskim.
W zależności od przyczyn zaburzeń koordynacji wzrokowo-ruchowej stosuje się różne rodzaje ćwiczeń i terapii. W przypadku gdy pierwotnym źródłem zaburzeń są kłopoty ze wzrokiem, najpierw trzeba zając się usprawnieniem obu gałek ocznych. W przypadku zeza, leniwego oka, uciekającego oka trzeba odciążyć zdrowe oko i przywrócić pracę oka słabszego.
Przeciążone oko długo nie jest w stanie pracować za dwoje i mogą pojawić się zaburzenia widzenia przestrzennego oraz zawroty głowy. Duże zdolności akomodacyjne oczu u dzieci nie wystarczą, aby opanować tego rodzaju zaburzenia.