Terapia deficytów widzenia w następstwie urazów mózgu
Rokowania w terapii deficytów widzenia będących następstwem urazów (wypadek sportowy, komunikacyjny, bójka, przemoc domowa) i udarów mózgu zależą od kilku czynników: jaki to rodzaj urazu albo udaru (niedokrwienny, krwotoczny), jaka jest jego lokalizacja i rozległość uszkodzeń, jakie są dodatkowe obciążenia i choroby (np. nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca, otyłość). W diagnozowaniu bierze się też pod uwagę fakt, czy są to zaburzenia widzenia jednostronne czy w obu oczach. Szacuje się że aż 60-70% osób doświadczających udaru ma w jego następstwie ogólne problemy z pogorszeniem wzroku a blisko 30% – zaburzenia widzenia.
W zależności od stanu pacjenta po udarze w grę wchodzą rozmaite sposoby terapii. Najtrudniejsza wydaje się terapia w przypadkach, w których problemy z widzeniem łączą się z problemami szerszej natury: np. pacjenci nie uświadamiają sobie, że utracili część pola widzenia i nie łączą swoich kłopotów z czytaniem czy pisaniem właśnie z tym deficytem.
Najczęstsze zaburzenia widzenia po urazach/udarach
W przypadku urazów deficyty i zaburzenia widzenia mogą pojawić się od razu albo ze znacznym odroczeniem w czasie. W przebiegu spustoszeń poudarowych ujawniają się zwykle natychmiast. Do najczęstszych zaburzeń związanych z bezpośrednim urazem mózgu zalicza się:
- podwójne widzenie (stałe lub okresowe)
- oczopląs
- osłabienie ostrości widzenia
- ograniczenie pola widzenia (ubytki w polu widzenia)
Jako że wszystkie w/w problemy wydatnie przekładają się na umiejętność przetwarzania informacji, oceny odległości czy koordynację oko-ręka, specjaliści posługują się terminem zaburzenia wzrokowo-motoryczne. Ich objawy to m. in.:
- trudności z czytaniem (tekst tańczy) i zrozumieniem tego, co się czyta
- kłopoty z utrzymaniem koncentracji
- problemy z podążaniem wzrokiem za przedmiotem/tekstem
- trudności z akomodacją wzroku, gdy trzeba przenosić wzrok z przedmiotów bliższych na dalsze
- kłopoty z percepcją wzrokową czy nazwaniem/oceną/opisem tego, co się widzi
- zmiana wrażliwości na światło, np. światłowstręt
- zaburzenia równowagi, wpadanie na przedmioty, potykanie się.
Jak pomóc osobie po udarze?
Niezbędna jest rehabilitacja pod okiem specjalisty podjęta w jak najszybszym czasie. Obok ćwiczeń z rehabilitantem konieczne jest wykonywanie ich w warunkach domowych, aby utracone funkcje przywrócić do możliwie dobrego stanu. W rehabilitacji narządu wzroku po urazach i udarach stosuje się takie ćwiczenia jak:
- ćwiczenia ruchów oczu (stymulacja przy pomocy testów papierowych, ćwiczenia z latarką czy piłką Mardsena)
- ćwiczenia przywracające koordynację oko-ręka (stymulacja przy pomocy przedmiotów, często zabawek aktywujących wykonywanie zadań wzrokowo-motorycznych)
- ćwiczenie wspomagające orientację przestrzenną.
W warunkach domowych trzeba motywować rekonwalescenta do wykonywania codziennych czynności, które przynoszą podobne skutki jak wymienione wyżej ćwiczenia: rozkładanie sztućców, segregowanie prania, czytanie przy pomocy przesuwającego się po tekście wskaźnika.
Codzienna aktywność ma znaczenie nie tylko ze względu na walor rehabilitacyjny dla narządu wzroku, ale także pomaga przełamać lęk osoby cierpiącej na deficyty widzenia będące następstwem urazu czy udaru. Problemy z koordynacją wzrokowo – ruchową sprawiają bowiem, że człowiek nawet w najbliższym i znajomym otoczeniu czuje się obco i niekomfortowo.